تفاوت طلاق خلع، رجعی، بائن و توافقی
طلاق خلع یا خلعی نوعی از طلاق است (اعم از توافقی و یکطرفه) که در واقع، بدین معناست که زوجه (زن) از زوج (شوهر) کراهت دارد یا برعکس شوهر نسبت به زنش کراهت دارد، به بیان ساده تر زن از شوهرش خوشش نمی آید یا شوهر از زنش خوشش نمی آید و در واقع، بدش می آید! اگر زوجه از زوج کراهت داشته باشد یعنی طلاق به درخواست زن باشد، بسته به شرایط، می بایست بخشی از مهریه یا کل مهریه یا حتی بیشتر از کل مهریه مندرج در عقدنامه بذل شود. اگر این کراهت، دو طرفه باشد عبارت «مبارات» یا «مباراتی» به کار برده می شود. لذا نوع طلاق در این حالت، طلاق مباراتی گفته می شود.
آنچه در دادگاه های خانواده، معمولا، در پرونده ها و دعاوی طلاق و در دادنامه ها و احکام صادره قید می گردد عبارت طلاق خلعی، نوبت اول می باشد. همچنین عبارت مدخوله یا غیرمدخوله نیز ذکر می شود که بر این واژه ها آثار حقوقی بار می شود که در اینجا قصد پرداختن به آن را نداریم. مدخوله یعنی خانم در زمان طلاق، باکره (دوشیزه) نیست. غیرمدخوله یعنی خانم در زمان طلاق، همچنان باکره (دوشیزه) است.
اگر زن، در دادگاه ادعای باکره بودن داشته باشد قاضی او را برای اثبات ادعای دوشیزگی به پزشکی قانونی معرفی می کند. گواهی پزشکی قانونی مبنی بر باکره بودن زن، در حکم صادره قید می شود. اثر باکره بودن یا همان غیرمدخوله بودن زوجه، این است که زوجین پس از ثبت طلاق در دفتر طلاق می توانند از طریق دفاتر پیشخان دولت یا مراکز ثبت احوال نسبت به درخواست حذف نام همسر از شناسنامه اقدام کنند و شناسنامه ی به اصطلاح، سفید، بگیرند.
عبارت طلاق نوبت اول، همچنان که از ظاهر آن مشخص است یعنی طلاق برای اولین بار صورت گرفته. البته در صورتی که طلاق دوم باشد قید خواهد شد: نوبت دوم.
طلاق بائن، وصفی از طلاق است که به معنی غیر قابل رجوع بودن است یعنی در دوران عده طلاق نمی توان از آن منصرف شد و به اصطلاح، رجوع کرد. در مقابل طلاق بائن، طلاق رجعی است که به معنی طلاقی است که می شود در دوران عده (یعنی 3 ماه از زمان ثبت واقعه طلاق) رجوع کرد، بدون خواندن صیغه ی عقد ازدواج. رجوع با هر اقدامی حاصل می شود، مثلا، مرد به محل سکونت زن مراجعه کند و او را لمس کند و ابراز علاقه کند یا هر اقدام دیگری که عرفا به معنی رجوع باشد.
گواهی عدم امکان سازش، زمانی است که زوج خواهان طلاق باشد یعنی طلاق یکطرفه به درخواست مرد مطرح شود یا طلاق توافقی باشد که در این دو حالت دادگاه، اصطلاحا، گواهی عدم امکان سازش صادر می کند. اما اگر دادخواست طلاق به صورت یکطرفه از جانب زن مطرح شود، حکمی که دادگاه صادر می کند حکم طلاق است (البته در صورت احراز شرایط طلاق.)
طلاق توافقی نوعی از طلاق خلعی است که می تواند از طریق وکالت دادن زوج به زوجه برای طلاق (یا همان وکالت در طلاق) صورت بگیرد.گرچه مرسوم نیست اما زوجه نیز می تواند برای طلاق، به شوهرش وکالت دهد. در هر دو حالت مذکور، آنکه وکالت دارد می بایست الزاما از طریق حداقل یک وکیل دادگستری برای طلاق اقدام کند. در صورتی که خودش هم نخواهد در دادگاه حضور یابد، در این صورت، حضور دو وکیل دادگستری ضروری است. بدیهی است زوجین می توانند در صورت عدم تمایل به اخذ وکیل دادگستری، هر دو با هم دادخواست طلاق توافقی مطرح کنند و بقیه مراحل دادرسی را بدون حضور وکیل دادگستری حضورا انجام دهند. در طلاق توافقی، برخلاف طلاق یکطرفه، داوری وجود ندارد و، صرفا، حداقل یک جلسه مشاوره، الزامی است. واحد مشاوره در دادگاه خانواده یک (محلاتی) و دو (ونک) تهران در داخل مجتمع قضایی و نیز سایر مجتمع هایی که شعبی از دادگاه خانواده در آن مستقر هستند، از جمله مجتمع قضایی شهید صدر، مجتمع قضایی شهید باهنر و مجتمع قضایی شهید مفتح، دایر می باشند.. البته در صورت لزوم، دادگاه می تواند زوجین را به مراکز مشاوره خارج از دادگاه معرفی کند.
مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی- دعاوی خانواده (عضو کانون وکلای دادگستری مرکز- مدیر مؤسسه حقوقی فریاد دادپویان)